Nieuwe wet DBA: schijnzelfstandige opgejaagd wild

Gepubliceerd op vrijdag 25 maart 2016

Per 1 mei 2016 vervalt de VAR-verklaring en treedt de wet DBA in werking. Zzp'ers en inleners gaan voortaan met modelovereenkomsten werken. Daar zitten volgens mr. Henk Hansma, arbeidsrechtspecialist bij de Jong & Laan accountants en belastingadviseurs, nogal wat consequenties aan: "De Belastingdienst kan voortaan met terugwerkende kracht tot 5 jaar later navorderen.

"Vaarwel VAR-verklaring! Welkom DBA! Per 1 mei 2016 treedt de nieuwe wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie in werking. De Belastingdienst zal een vreugdesprongetje maken. Immers: brievenbussen raakten verstopt (en personeel overwerkt) door de honderdduizenden VAR-verklaringen die jaarlijks werden toegestuurd door ondernemers. Het VAR-gedrocht groeide de Belastingdienst boven het hoofd. Controle op de VAR was niet te doen. Alleen daarom al is de wet DBA een zegen voor de Belastingdienst. Maar voor inlenende ondernemers geldt een heel ander verhaal. Zij lopen voortaan meer risico (op boetes vanaf 1 mei 2017). En schijnzelfstandigen? Die zijn voortaan opgejaagd wild.

Opdrachtgevers konden met de VAR-verklaring hun risico beperken. Ze ontleenden vertrouwen aan de VAR omdat de fiscus niet met terugwerkende kracht kon bepalen dat sprake was van een werknemer. Dit gaat veranderen. Als straks blijkt dat op de werkvloer een ‘zelfstandige' als werknemer worden ingezet, wordt de opdrachtgever aangepakt. Tot vijf jaar later kan nog worden nagevorderd. De wet DBA beoogt indirect ook schoon schip te maken wat betreft startersaftrek, zelfstandigenaftrek en MKB-vrijstelling. Deze fiscale voordeeltjes zijn alleen nog voor echte zelfstandigen.

Wat betekenen de ontwikkelingen voor de sign-, print-, schilders- en onderhoudsbranche? We vragen het aan arbeidsrechtspecialist mr. Henk Hansma van de Jong & Laan. Hansma adviseert klanten over personele vraagstukken. Hij wordt momenteel overstelpt met vragen over VAR en DBA.

Waarover stellen ondernemers de meeste vragen?

"Over wat ze moeten doen. Begrijpelijk. In de praktijk wordt vaak gewerkt met zelfstandigen die niet echt zelfstandig zijn. Denk aan zzp'ers die al jaren meedraaien in het team, met dezelfde werktijden en in dezelfde bedrijfskleding. Ze hebben vaak maar één opdrachtgever. Dit is een belangrijk signaal voor de Belastingdienst. Veel vragen gaan ook over welke modelovereenkomst het meest geschikt is, en of wij daarbij kunnen helpen. Wat ons opvalt is dat veel ondernemers een afwachtende houding aannemen. Dat komt natuurlijk ook doordat de Belastingdienst tot 1 mei 2017 nog geen boetes uitdeelt maar slechts het gesprek aangaat."

Mag een ingehuurde schilder of signmaker met gereedschap van opdrachtgevers werken?

"Dat ligt aan de feiten en omstandigheden. Dat een zzp'er werkt met gereedschap van de opdrachtgever, kan een indicatie zijn dat hij geen echte zzp'er is. Maar als dit incidenteel voorkomt, zal het niet zo'n probleem zijn. Als de opdrachtgever goedkoper kan inkopen dan de zzp'er, is het misschien logisch dat de zzp'er met diens materialen werkt. Garanties dat dit geen problemen oplevert, kunnen we overigens niet geven."

Wat is uw boodschap aan kleine ondernemers?

"Bezint eer ge begint. Plan goed wat je nodig hebt aan competenties. Bekijk waarvoor een zzp'er nodig is en of het wel een echte zzp'er is. De dertien-in-een-dozijn-klussen zijn voor vaste werknemers en niet direct voor zzp'ers. Voor ‘extra handjes' is collegiale inlening of een uitzendbureau beter geschikt. Is het een zelfstandige opdracht? Dan kan een zzp'er de beste optie zijn. Het zal waarschijnlijk in de toekomst sowieso meer gaan om een resultaatverbintenis (vast bedrag per klus) dan een inspanningsverbintenis (uurtje/factuurtje) bij werkzaamheden die tot de normale bedrijfsvoering van de ondernemer behoren."

De VAR-verklaring wordt vervangen door een modelcontract. Wat zijn de consequenties?

"De Belastingdienst kan met terugwerkende kracht tot 5 jaar later navorderen. Dit was bij de VAR alleen mogelijk bij fraude en oneigenlijk gebruik. De VAR werd dan ingetrokken en de betreffende werknemer moest in de loonadministratie worden opgenomen. Voor activiteiten in het verleden liep een opdrachtgever geen risico. Straks met de modelovereenkomst is dat wel het geval als de Belastingdienst achteraf vindt dat er sprake is van een arbeidsrelatie. Met de VAR was de opdrachtgever bijna altijd gedekt."

Hoe kunnen zzp'ers en inleners optimaal samenwerken?

"Kijk naar het doel waarvoor iemand nodig is. De zzp'er moet een afgebakende opdracht meekrijgen, waar hij zelfstandig aan kan werken, met eigen materialen en eigen gereedschap."

En zzp'ers met maar één opdrachtgever?

"Dat is het grote gevaar. Die situatie kan impliceren dat er sprake is van een fictieve dienstbetrekking, opgenomen in de modelovereenkomst van ZZP Nederland. Een zzp'er die meewerkt in een team van vaste medewerkers... dat kan eigenlijk niet meer want het is niet te zien wat de werkzaamheden van de zzp'er waren en welke werkzaamheden de vaste werknemers hebben uitgevoerd. Zzp'ers die problemen willen voorkomen, moeten in elk geval zorgen voor meerdere opdrachtgevers, en met elke opdrachtgever aparte afspraken maken over de te verrichten werkzaamheden en prijs. Al met al verwacht ik dat de wet DBA leidt tot een flinke toeloop naar uitzendondernemingen en beperking van het aantal zelfstandigen."