Weer en verkeer Rio de Janeiro op 80 beeldschermen
Gepubliceerd op donderdag 1 november 2012
Rio de Janeiro anticipeert nu al op het WK Voetbal in 2014 en de Olympische Spelen in 2016. In het Rio Operations Center wordt de metropool 24 uur per dag gemonitord op kleine rampen en calamiteiten: 80 beeldschermen op een 40 meter brede videomuur tonen de beelden van 560 camera's verspreid over de stad. Ik bezocht het ROC. 'Daar ligt een boom op straat. Bel de brandweer!'
Dat de tien miljoen inwoners van Rio de Janeiro een tomeloze energie hebben, constateer ik 's ochtend om zes uur op het strand van Copacabana. Duizenden joggers, fietsers en sporters, van piepjong tot hoogbejaard, werken aan hun lichaam en conditie. Carioca's zijn uitzonderlijk actief en mobiel. Dat is mooi, maar heeft ook een keerzijde, die zich nergens anders zo duidelijk laat zien als in het verkeer. Het zijn geen files die deze stad teisteren, het zijn monsterlijke verkeersinfarcten. Een normale avondspits is al een aanslag op je incasseringsvermogen. Een ongeluk of een flinke regenbui zorgen al snel voor chaos.
Maar het kan nog erger. Wat te denken van ernstige natuurrampen of de grote evenementen die Rio de Janeiro de komende jaren organiseert, zoals het WK Voetbal (2014) en de Olympische Spelen (2016)? Dan wordt de stad pas echt op de proef gesteld. Om ook dan alles in goede banen te leiden, is onlangs het Rio Operations Center (ROC) geopend. Dit vier verdiepingen tellende gebouw in de zakenwijk Cidade Nova is de regelkamer van de stad en het inofficiële hoofdkwartier van burgemeester Eduardo Paes, die er kind aan huis is. Volgens Paes kunnen toekomstige steden niet meer zonder moderne communicatietechnologie.
Vanuit het ROC werken dagelijks 400 professionals (in shifts van acht uur) om van Rio de Janeiro een smart city te maken. Ik ben benieuwd hoe dat werkt en maak een afspraak met voorlichter Laura Machado. Zij laat me de vergaderzalen zien, de crisiskamer en de controlezaal met de tachtig beeldschermen. Dit is science zonder fiction! Tom Cruise in Mission Impossible flitst door mijn hoofd. CSI New York. Stanley Kubrick's 2001. Zo wordt de stad van de toekomst dus bestuurd!
"Rio de Janeiro slaapt nooit", vertelt Machado. "De mensen die de stad besturen mogen dat dus ook niet doen. We zijn 365 dagen per jaar en 24 uur per dag operationeel. We grijpen in als het nodig is. Een voorbeeld? Stel dat een controller ziet dat ergens een boom op straat ligt. Hij lokaliseert de dichtstbijzijnde brandweerwagen en ambulance en legt meteen contact. Dat werkt veel sneller."
Zo'n dertig gemeentelijke diensten zijn in de zaal vertegenwoordigd en werken samen. Denk aan openbaar vervoerbedrijven, vertegenwoordigers van grote tunnels en bruggen, organisaties op het gebied van gas, water en licht, gemeentelijke diensten voor toerisme, educatie, sociale zaken en gezondheid en verder informatietechnologen, klimatologen en geologen. Alles draait om overzicht en coördinatie. Een chemische ramp? Waar bevinden zich de dichtstbijzijnde scholen en ziekenhuizen? Moeten er wijken worden geëvacueerd? Tunnels gesloten? Stoplichten gereguleerd voor ambulances? De korte lijnen maken snelle beslissingen mogelijk.
Ik spreek Paulo Fleck van IBM Brazilië, dat de ICT voor rekening heeft genomen. Fleck: "Door te voorspellen en anticiperen voorkomen we veel ellende. We hebben hier al vaker gezien dat complete favela's met modderstromen de Atlantische Oceaan in werden gespoeld na een tropische regenbui. De impact van zulke rampen kunnen we beperken doordat we zware regenbuien met de radar tot 48 uur vantevoren zien aankomen."
Steden slimmer maken met behulp van technologie is Fleck's specialisme: "Ook in Stockholm en Singapore zijn we met dit soort dingen bezig. Maar veel steden zijn nog lang niet zover. Voor Sao Paulo, met 19 miljoen inwoners de grootste stad van Brazilië, zou deze oplossing ook goed van pas komen. Daar maken elke dag vijf miljoen mensen gebruik van het openbaar vervoer. Er hoeft maar iets mis te gaan en het is chaos. Amsterdam? Natuurlijk! Elke stad zou optimaal gebruik moeten maken van moderne communicatiemiddelen."
Ik denk na over wat ik gezien en gehoord heb. In Nederland lopen we voorop met kennis van verkeersmanagement. Zeggen we. Maar is dat ook zo? Zoiets als het ROC hebben we in elk geval niet. Misschien zijn het onze trage beslistrajecten die dit soort ontwikkelingen tegenhouden. Maar hoe lang nog? Moeten er eerst rampen gebeuren? Ik filosofeer over een normale drukke dag in Amsterdam. Stel: Ajax speelt in een uitverkochte Arena. Op dezelfde dag staan er maar liefst drie grote popconcerten en een belangrijk evenement op het programma. Toevallig zijn er ook wegwerkzaamheden en toevallig ontstaan er problemen bij de NS door een kapotte bovenleiding. En dan begint het onverwacht te regenen en te stormen. Een ding is zeker: zonder overzicht en coördinatie wordt het een chaos.