Tweedeklassers Hofstad Lyceum trainen voor de perfecte klas

Gepubliceerd op donderdag 12 december 2013

Op de tweede klas van de middelbare school beginnen leerlingen te puberen en zijn ze vaak meer met elkaar bezig dan met het behalen van goede cijfers. Om de sfeer in de groep te verbeteren besloot het Hofstad Lyceum in Den Haag hen de training ‘de perfecte klas' aan te bieden.

‘Stop met prikken in mijn rug!' Het lijkt gemakkelijk gezegd als je achterbuurman steeds blijft klieren met die verdomde pen. Maar schijn bedriegt. Situaties in de klas kunnen zó bedreigend zijn, dat leerlingen niet meer voor zichzelf op durven te komen als ze gepest worden. Ze worden onzeker, voelen zich onveilig, zijn bang om fouten te maken en kruipen het liefst weg in een hoekje. Dat hun leerprestaties eronder lijden, is een understatement. Naar school gaan wordt een hel! Een slecht rapport, spijbelen, schooluitval, het wordt van kwaad tot erger.

"Vooral het tweede leerjaar is een turbulent jaar. De meeste leerlingen zijn 13 of 14 en beginnen te puberen. Daardoor wordt hun positie in de klas en wat anderen van hen vinden veel belangrijker", zegt Annelies Verduin, lerares aardrijkskunde op het Hofstad Lyceum. "De eerste maanden is alles nog nieuw en zijn de kinderen meer met elkaar bezig dan met het halen van goede cijfers. In het kerstrapport staat soms wel 40 procent op zitten blijven."

Toen twee jaar geleden de schoolreis naar Frankrijk verviel omdat die onvoldoende leerrendement opleverde, besloten de mentoren van de tweede klassen de bijdrage van de ouders voortaan te gebruiken voor de training ‘de perfecte klas' in de eerste week van het nieuwe schooljaar. En dat bevalt prima. Verduin: "We leggen een basis voor het vervolg van het schooljaar. Vroeger moesten de mentoren het doen met de info van de docenten. De eerste vergadering was pas na twee maanden en dan waren de verhoudingen in de klas vaak al bepaald. Met de training geven we meer sturing aan het groepsproces."

Rappers en nerds

Wat is er leuker dan klimmen, raften, glijden langs een tokkeltouw, survivalen en daarna... rauwe eieren schieten met een zelfgebouwde katapult? Vraag het de leerlingen van het Hofstad Lyceum en ze zullen zeggen: helemaal niets! Al deze activiteiten komen aan bod in de training ‘de perfecte klas'. Een van de locaties waar de training kan worden verzorgd is Outdoor Valley in Bergschenhoek. Al veertien tweede klassen van het Hofstad Lyceum hebben de afgelopen twee jaar de training gevolgd. Vet!

"De training is helemaal gericht op communicatie", zegt trainer/coach Rogier Greebe van Choice Training. "Het gaat erom elkaar te respecteren om wie je bent en hoe je doet." Greebe ontwikkelde ‘de perfecte klas' met afdelingsleider Johan Griffioen van het Hofstad Lyceum. Griffioen: "We hebben hiervoor gekozen om met groepen een goede start te maken op sociaal gebied. Het proces van bepalen van rangen en standen, dat gepaard gaat met veel onrust, proberen we hiermee versneld en gereguleerd te laten plaatsvinden."

De groepen worden begeleid door een team van professionals. In een veilige setting laten zij leerlingen bewuster met elkaar omgaan, zodat ze minder plagen en pesten en makkelijker hulp zoeken bij elkaar. Als kinderen goed met elkaar kunnen opschieten en de sfeer in de klas is veilig, gaan ook de resultaten omhoog, stellen Greebe en Griffioen. Leerlingen gaan makkelijker naast elkaar zitten om elkaar te helpen. En dat is hard nodig, want alleen kom je er niet.

Buitenstaanders worden tijdens de training niet toegelaten. Maar om toch een indruk te geven van de bijzondere sfeer, toont Greebe een filmpje. We zien een aantal kinderen in actie op de hindernisbaan. Ze zijn super gefocust. ‘I love nerds', staat er op het t-shirt van een meisje dat door twee ‘stoere' jongens uit de modder wordt getrokken. Greebe lacht: "Dat past wel bij onze visie. We willen ook dat ze elkaars uiterlijk accepteren. Niet iedereen hoeft eruit te zien als een rapper op MTV."

Uit je comfortzone

Groepsdynamiek in de klas is een wonderlijk verschijnsel. Elke groep is weer anders. In de ene groep loopt het als een tierelier, terwijl de andere niet vooruit te branden is. Het geheel is zo sterk als de som der delen. Zit de groep ‘van nature' al op één lijn? Zitten er veel uitgesproken persoonlijkheden in of leerlingen die extra aandacht nodig hebben? Zitten er leerlingen in die moeite hebben met gedragsaanpassing? Alles heeft invloed op het proces van groepsvorming.

Greebe: "Groepsvorming heb je sowieso, in de pauze of na schooltijd. Op die momenten hebben docenten er geen zicht op. Als ze het proces volledig aan de groep overlaten, kunnen leiders de leiding nemen op een negatieve manier."

Tijdens de training is dat anders. Leerlingen worden uit hun comfortzone gehaald en min of meer ‘gedwongen' elkaar te leren kennen en betrouwbaar te zijn voor elkaar. Besluiten worden samen genomen, successen worden samen gevierd. De mentoren zien ondertussen hoe het loopt, wie de leiding nemen, wie wegkruipen in de capuchon van hun jas, wie ten koste van anderen populair willen doen, wie akkefietjes sussen, wie de pesters zijn en wie hun slachtoffers.

Elk detail is belangrijk. Opvallend gedrag wordt direct besproken. ‘Hé Jeffrey, zou je aan de groep willen vertellen waarom je fronst met je wenkbrauwen?' De begeleiders zitten erbovenop. Elkaar ‘mietje' of ‘loser' noemen is er niet bij! De setting moet veilig zijn. Om die reden wordt ook het ‘competitie-element' vermeden. Greebe: "Als je winnaars hebt, heb je ook verliezers en dat willen we niet. Wat we wel doen is klassen tegen elkaar laten strijden. Als ze dan verliezen, verliezen ze samen. Ook dat zorgt voor eenheid in de groep."

Eigen afspraken per klas

Gezien hun ‘moeilijke' leeftijd zijn vooral de tweedeklassers gebaat bij extra begeleiding. De manier waarop dat gebeurt in de training is bijzonder. Anderhalve dag doen ze alles samen. Iedere klas maakt haar eigen afspraken over hoe met elkaar om te gaan. Elke groep formuleert zelf de ‘ingrediënten' voor de perfecte klas. Opvallend genoeg noemt vrijwel elke groep dezelfde thema's: samenwerken, elkaar helpen en respecteren, naar elkaar luisteren en betrouwbaar zijn voor elkaar. Vervolgens komt het erop aan de afspraken na te leven. Als de groepsdynamiek goed functioneert, grijpen alle thema's in elkaar en lost de groep problemen op een natuurlijke manier op. Het loopt zogezegd ‘als een tierelier'.

Hoeveel indruk de trainingen op de leerlingen maken, lezen we terug in de reflectieverslagen. Neem nou Elvin. Hij leerde hulp vragen en hulp geven aan anderen: ‘Dit is iets wat ik nooit heb gedaan, maar ik heb gemerkt dat je door samenwerken verder komt.' Savita schrijft over een minder prettige eigenschap van zichzelf: ‘lk zal proberen mensen minder uit te lachen, want ik weet nu dat het iemand pijn kan doen. Ook al is het een geintje, je kan iemand erg kwetsen. En zo zorg je ook dat anderen diegene uitlachen. Dat is wat ik niet meer wil.'

Suzette werd gegrepen door de survivalopdrachten. Uit haar reflectieverslag: ‘We moesten over verschillende balken lopen. Bij elke balk waren er wel klasgenoten die je hielpen of aanmoedigden. Bij een van de laatste balken gaven Sabia en Carola als het ware mensen door, Sabia hield de linker hand vast en Carola pakte de rechter hand. Zo hielpen ze iedereen aan de overkant.' Esra overtrof zichzelf: ‘lk ben erg verlegen maar durfde ineens uit mezelf te praten tegen andere leerlingen. En zij ook tegen mij. Door het kamp durf ik nu alles aan. Kom maar òp school!"

Conclusie?

Voor de leerlingen is werken aan de perfecte klas een bijzondere ervaring. En over de begeleiding van Choice Training zijn ze goed te spreken. Dat mogen we wel concluderen uit de reflectieverslagen. Saillant detail: het missen van de Frankrijkreis is voor de leerlingen totaal geen issue. Kennelijk is samen hindernissen overwinnen en problemen oplossen, samen eten maken, samen slapen, samen sporten en plezier maken andere koek dan een suf museum in Parijs.

Ook Rogier Greebe kijkt terug op een geslaagde training. Toch is er volgens hem nog meer rendement uit te halen. Met de school is inmiddels een lessenprogramma samengesteld om het thema ‘de perfecte klas' steeds weer onder de aandacht te brengen en het bewustzijnsniveau van de leerlingen te vergroten. Greebe: "Als de leraren er na anderhalve dag in Bergschenhoek helemaal niets meer aan doen, is mijn houdbaarheidsdatum als trainer na een paar maanden verstreken. Het is belangrijk dat ze het thema steeds weer nieuw leven inblazen en eraan refereren in de loop van het studiejaar."

Docent Annelies Verduin heeft de stof al in haar lessen geïntegreerd: "Een veelbetekenende zucht kan aanleiding zijn om de les stil te leggen. Jongens, kennen jullie nog de doelen van de perfecte klas? Dat wilden jullie toch zelf? Meestal geven ze al snel toe dat hun reactie een beetje dom was."

Vanwege privacy zijn de namen van de leerlingen en docent Annelies Verduin gefingeerd.